Odkrywcy Azji

Obszary Azji Zachodniej znane były już w starożytności. W IV tysiącleciu p.n.e. istniały szlaki morskie pomiędzy międzyrzeczem Tygrysu i Eufratu a dorzeczem Indusu, w II tysiącleciu p.n.e. natomiast między Azją Południowo-Zachodnią a Indiami. W tymże tysiącleciu na wybrzeżach Azji Mniejszej Grecy założyli kolonie, przyczyniając się w znacznie stopniu do poszerzenia ówczesnej wiedzy geograficznej. Herodot w V w. p.n.e. opisał m.in. Azję Mniejszą, Syrię, Babilonię i Fenicję. 500 p.n.e. Skylaks z Kariandy opłynął Półwysep Arabski., opisując go w dziele "Opłynięcie morza dookoła Europy, Azji i Libii". Wiedzę o Azji poszerzono dzięki wojnom perskim (500-449 p.n.e.), następnie dzięki wyprawom wojennym Aleksandra III Wielkiego, który dotarł przez Hindukusz i Pendżab do rzeki Indus oraz do Samarkandy w Azji Środkowej. Flota Aleksandra III Wielkiego opłynęła brzegi Beludżystanu (obecnie Pakistan) i Iranu. W IV w. p.n.e. historyk i poseł grecki Megastenes opisał Indie, w IV w. p.n.e. jego rodak, podróżnik Patrokles - wschodnie i zachodnie wybrzeża Morza Kaspijskiego. W okresie rzymskim przez Azję prowadziły szlaki handlowe (np. monsunowy, słynny Jedwabny Szlak), wiodące do Indii i dalej do Chin (do ok. 120 n.e.). Opisy krain azjatyckich zamieścili w swych dziełach: grecki geograf i podróżnik Strabon, jego rodak Ptolemeusz Klaudiusz oraz rzymski namiestnik Kapadocji Arrian. 24 p.n.e. wojska rzymskie Aeliusa Gallusa dotarły do Arabii Felix (na tereny obecnego Jemenu na Półwyspie Arabskim). W I w. p.n.e. greccy żeglarze dopłynęli do Indochin i do Jawy. We wczesnym średniowieczu w krajach Zachodu zainteresowanie Azją zmalało, starożytne dziedzictwo i wiedzę o kontynencie azjatyckim przejęli Arabowie. 851 kupiec arabski Sulejman dopłynął do Sumatry, Indii i Chin, opisał je zaś, a także Morze Kaspijskie i Półwysep Arabski geograf arabski Al-Masudi. Ponowny wzrost zainteresowania Azją nastapił w wyniku wypraw krzyżowych (XI-XIII w.) oraz na skutek rozwoju handlu miast włoskich z Arabami. Największym podróżnikiem tego okresu był Beniamin z Tudeli (Hiszpania), który 1160-73 zwiedził Azję Zachodnią, Cejlon i Egipt. Na początku XIII w. powstało potężne państwo Mongołów, których chrześcijańska Europa chciała pozyskać jako sojuszników w walce z islamem, wysyłając poselstwa do wielkiego chana. Pierwszymi papieskimi posłami do władcy Mongołów byli 1245 franciszkanie: Włoch G. da Pian del Carpine oraz Benedykt Polak. Drugie poselstwo, w osobie W. Rubruka, wysłano do Mongołów z Francji 1255. Pierwszy dokładny opis Chin, Persji i Azji Południowej, pt. "Opisanie świata", sporządził Marco Polo po 23 latach pobytu w Indiach, Chinach i Persji (1271-1295). M. Polo dostarczył też pierwszych wiadomości o Japonii (Zipangu). Na początku XIV w. do Chin dotarł włoski misjonarz G. Montecorvino i tam zmarł (1328) jako arcybiskup Pekinu. W XIV w. słynnym podróżnikiem arabskim, przemierzającym m.in Indie i Chiny, był Ibn Battuta, w XV w. do obu tych krajów dotarli kupcy: Włoch N. Conti i Rosjanin A. Nikitin. Zdobycie przez Turków Bizancjum (1453), a później Egiptu (1517), będących pośrednikami w handlu z Azją, zmusiło kraje Zachodu do szukania nowych dróg do Indii i Chin. Pierwszym Portugalczykiem, który podczas wyprawy kupieckiej 1487-1493 dotarł drogą lądową do Indii, był P. da Covilhăo, natomiast 1498 V. da Gama pierwszy odkrył drogę morską do Indii, opływając dookoła Afrykę. W 1 poł. XVI w. żeglarze portugalscy odkrywali na nowo kolejne obszary Azji, m.in.: 1509 dotarli do Półwyspu Malajskiego, 1512 F. Serrăo dopłynął do Moluków, 1516-1517 F. d’Andrade do Kambodży i Kantonu, 1517 J. da Mascarenhas do wysp Riukiu i Tajwanu, 1521 F. Magellan w czasie swej podróży dookoła świata dotarł od zachodu do Archipelagu Filipińskiego. Równocześnie pojawily się nowe potęgi morskie: Anglia, która dzięki powstałej 1600 Kompanii Wschodnioindyjskie szybko umacniała się w Indiach (będących od poł. XVIII w. formalnie kolonią brytyjską) i Holandia, która wyparła ostatecznie 1615 Portugalię z Wysp Sundajskich, Moluków i Japonii W 1643 Holender de Vries odkrył wyspę Jezo (Hokkaido), część Wysp Kurylskich i Sachalin. W XVI w. Azję Zachodnią odwiedzali licznie pielgrzymi do Ziemi Św., m. in. Polacy: J. Tarnowski, A. Trzecieski (spełniający również misje militarne w Turcji) oraz M. K. Radziwiłł (Sierotka), znany z opisu swej podróży 1582-84. W XVI i XVII w. w Chinach działali misjonarze, wśród nich Polacy: J.M. Smogulecki, F. Ksawery i M. Boym - słynny badacz tego okresu. W końcu XVI i w XVII w. Rosjanie i pozostający w służbie rosyjskiej cudzoziemcy odkryli i opanowali północne obszary Azji - Syberię. 1581- 1588 J.Timofiejewicz podbił Syberię Zachodnią (do Irtyszu), 1639 I.J. Moskwitin dotarł do Morza Ochockiego, 1645 W.D. Pojarkow do ujścia Amuru do Oceanu Spokojnego, 1648 S.I. Dieżniew przepłynął z Morza Arktycznego na Ocean Spokojny, odkrywająć cieśninę (nazwaną później Cieśniną Beringa) i twierdząc, że Azja nie łączy się z Ameryką, 1697 W. Atłasow dotarł na Kamczatkę.

---